Ngôn ngữ Tiếng Việt
Ngôn ngữ Tiếng Anh
Thiếu ngủ đang trở thành vấn đề nghiêm trọng với giới trẻ, ảnh hưởng đến sức khỏe và làm tăng nguy cơ ung thư. Nhịp sinh học và hormone melatonin giúp điều hòa giấc ngủ, chống oxy hóa và ức chế khối u. Việc thức khuya, tiếp xúc ánh sáng xanh làm rối loạn melatonin, gây mất ngủ và tăng nguy cơ ung thư. Để bảo vệ sức khỏe, giới trẻ cần ngủ đủ giấc, duy trì thói quen ngủ đúng giờ, hạn chế ánh sáng xanh và tạo môi trường ngủ tốt.
GIẤC NGỦ VÀ UNG THƯ: MỐI LIÊN HỆ KHÔNG THỂ BỎ QUA
Giấc ngủ của giới trẻ: Thực trạng
Những thách thức toàn cầu hiện nay mà nhân loại đang phải đối mặt không chỉ đến từ việc biến đổi khí hậu, thảm họa tự nhiên, chiến tranh, dịch bệnh,… mà còn đến từ các hệ lụy nghiêm trọng về sức khỏe do thói quen sống thiếu lành mạnh mang lại, một trong số đó là việc ngủ không đủ giấc. Theo khảo sát, tỷ lệ thanh thiếu niên và người trưởng thành trẻ tuổi ngủ không đủ giấc (dưới 7 giờ mỗi đêm) đang gia tăng. Tại Úc, tỷ lệ thanh thiếu niên thiếu ngủ chiếm 48,8%. Theo một thống kê chất lượng giấc ngủ của học sinh ở 9 thành phố lớn tại Trung Quốc, có 71,4% người bị thiếu ngủ. Tỷ lệ thanh niên thuộc độ tuổi 20 tại Nhật Bản không ngủ đủ giấc lên đến 92,6%. Tại Việt Nam, một khảo sát đối với hơn 2.000 học sinh, sinh viên cho thấy 66,2% thường ngủ sau 23 giờ đêm, trong đó 20% ngủ sau 0 giờ và 16,4% ngủ sau 1 giờ sáng, có 61,5% người trẻ thức khuya để xem mạng xã hội; số còn lại là học bài, xem phim, chơi game và làm việc khác. Vậy, việc mất ngủ sẽ mang đến những tác hại như thế nào cho cơ thể?
Giới trẻ càng ngày càng có xu hướng thức khuya (Ảnh minh họa)
Nhịp sinh học (circadian rhythm) và melatonin
Giấc ngủ được điều hòa bởi nhịp sinh học (circadian rhythm). Nhịp sinh học là chu kỳ 24 giờ điều hòa các hoạt động sinh lý của cơ thể, bao gồm ngủ, thức, tiết hormone và trao đổi chất. Melatonin, một hormone được sản xuất chủ yếu trong đêm bởi tuyến tùng (pineal gland) trong não, có vai trò quan trọng trong việc điều hòa nhịp ngày đêm này.
Nhịp sinh học của cơ thể
Melatonin được tiết ra và tăng lên vào khoảng 20:00–22:00, đạt đỉnh điểm từ 00:00 đến 03:00 sáng, sau đó giảm dần cho đến sáng sớm. Sự sản xuất melatonin được kích hoạt khi ánh sáng giảm dần, báo hiệu cho cơ thể rằng đã đến thời gian nghỉ ngơi và bị ức chế khi gặp ánh sáng, đặc biệt là ánh sáng xanh từ các thiết bị điện tử. Vì thế, việc sử dụng điện thoại vào ban đêm, đặc biệt là vào thời điểm mà melatonin được sản xuất ra, có thể gây ức chế sự tiết hormone này, khiến nhịp ngày đêm có thể bị rối loạn, dẫn đến rối loạn giấc ngủ và ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể.
Sự kích thích và ức chế sản xuất melatonin dựa vào bóng tối/ánh sáng
Vai trò của melatonin
Melatonin không chỉ có vai trò điều hòa giấc ngủ mà còn có tác dụng chống oxy hóa mạnh mẽ, giúp loại bỏ các gốc tự do, các chất chuyển hóa dư thừa trong cơ thể và đặc biệt là còn có tác dụng chống ung thư thông qua nhiều cơ chế khác nhau. Một nghiên cứu tổng hợp 75 bài báo cho thấy melatonin có thể ức chế sự phát triển khối u, giảm di căn và tăng cường hiệu quả điều trị ung thư nhờ vào các cơ chế như:
- Ức chế chu kỳ tế bào: Melatonin có thể làm chậm quá trình phân chia tế bào ung thư, ngăn chặn sự phát triển của khối u.
- Kích thích chết tế bào theo chương trình (apoptosis): Melatonin thúc đẩy quá trình apoptosis ở tế bào ung thư, giúp loại bỏ tế bào bất thường.
- Giảm viêm và tăng cường miễn dịch: Melatonin có tác dụng chống viêm và tăng cường hoạt động của hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại sự phát triển của khối u.
- Ức chế angiogenesis: Melatonin có thể ngăn chặn sự hình thành mạch máu mới nuôi dưỡng khối u, làm giảm khả năng phát triển của khối u.
Thiếu hụt melatonin nội sinh có thể làm tăng nguy cơ ung thư bằng cách làm thay đổi biểu hiện của các gen quan trọng trong quá trình sinh ung thư. Một nghiên cứu khác cho thấy việc thiếu ngủ và tiếp xúc với ánh sáng yếu vào ban đêm làm giảm biểu hiện của ARHI, một gen ức chế khối u, làm tăng khả năng kháng thuốc và thúc đẩy sự phát triển của ung thư vú. Ngoài ra, melatonin có thể làm giảm hoạt động của p53, một gen ức chế khối u quan trọng. Thiếu melatonin có thể làm giảm hiệu quả của p53, tạo điều kiện cho sự phát triển của ung thư.
Duy trì nhịp sinh học: Bí quyết để có cơ thể khỏe mạnh
Hiểu được tầm quan trọng giữa nhịp sinh học, melatonin và sức khỏe, đặc biệt là trong việc điều hòa các cơ chế ức chế sự hình thành và phát triển các khối u, giới trẻ nên:
- Ngủ đủ giấc: Người trưởng thành trẻ tuổi nên ngủ từ 7 đến 9 giờ mỗi đêm.
- Duy trì thói quen ngủ đều đặn: Đi ngủ và thức dậy vào cùng một giờ mỗi ngày, kể cả cuối tuần.
- Giảm tiếp xúc với ánh sáng xanh: Tránh sử dụng điện thoại, máy tính hoặc xem tivi ít nhất 1 giờ trước khi đi ngủ.
- Tạo môi trường ngủ lý tưởng: Phòng ngủ nên tối, yên tĩnh và mát mẻ.
- Thực hiện các biện pháp thư giãn: Thiền, yoga hoặc đọc sách có thể giúp giảm căng thẳng và cải thiện chất lượng giấc ngủ.
Biên tập: DS. Ngô Thị Thiên Ngân
